Niezależnie po którą wodę sięgasz – rób to świadomie! Czy wiesz skąd pobierana jest woda, ile minerałów zawiera, jak jest przygotowywana do spożycia i jaki jest jej koszt? Dane te odnoszę zarówno do wody z kranu jak i wód butelkowanych, dostępnych w sprzedaży w jednym z popularnych supermarketów w naszym kraju.
Źródło wody
Kranówka zanim trafi do naszego domu – pobierana jest (wg danych z GUS) w 90 % ze źródeł ujęć wód podziemnych, uznawanych jako lepsze jakościowo. Jeśli natomiast woda na potrzeby zaopatrzenia ludności czerpana jest z ujęć wód powierzchniowych, zwykle dodatkowo podlega procesom infiltracji, które wspierają jej naturalne podczyszczanie.
Woda butelkowana pochodzi z ujęć wód podziemnych. Producenci zwykle podają źródło wody – konkretną nazwę ujęcia i lokalizację zakładu produkcji wody. Pamiętajmy jednak, że gdy sięgamy po wodę sygnowaną marką własną sklepu, musimy się liczyć, że nie zawsze będzie to ten sam zakład produkcyjny a nawet polska firma produkcyjna, do której wcześniej przywykliśmy.
Mineralizacja wody
Składniki mineralne zawarte w wodzie do szereg substancji w niej rozpuszczonych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Głównymi składnikami (makroskładnikami) są wodorowęglany (HCO3-), siarczany (SO42-), chlorki (Cl–), sód (Na+), potas (K+), wapń (Ca2+) i magnez (Mg2+).
Zawartość składników mineralnych w wodzie decyduje o ich wartości. Ogólna ich ilość w wodzie klasyfikuje wody jako:
- bardzo niskozmineralizowane – do 50 mg/l
- niskomineralizowane – od 51 do 500 mg/l,
- średniomineralizowane – od 501 do 1 500 mg/l,
- wysokomineralizowane – powyżej 1 500 mg/l.
Kranówka zawiera przeciętnie 250 – 300 mg/l substancji mineralnych, ma zatem charakterystykę z przedziału wód niskozmineralizowanych. Jakość wody wodociągowej podlega rygorystycznym normom w zakresie zawartych w niej składników określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. 2017 poz. 2294). Wyniki badań wody, potwierdzających spełnienie norm, publikuje na swojej stronie internetowej zakład produkcji wody.
Woda butelkowana na etykiecie informacje o zawartości podstawowych składników mineralnych a także sumaryczną zawartość tych składników, charakterystyczną dla danego gatunku wody i jej ujęcia. Warto zawsze zerknąć na ten parametr na etykiecie wody. Z moich obserwacji – najniższa zawartość w jednej z dostępnych w sklepie wód wynosiła 192 mg/l, co wskazuje na niższą w niej zawartość składników mineralnych, niż w wodzie z kranu. Im wyższa mineralizacja tym bardziej wyrazisty jej smak. Woda o zawartości substancji mineralnych powyżej 1000 mg/l polecana jest przed wszystkim dla osób potrzebujących uzupełniać niedobory minerałów czy np. prowadzących aktywny tryb życia.
Przygotowanie wody do spożycia
Spotkałam się ze stwierdzeniem: „pije wyłącznie wodę butelkowaną, ponieważ tylko ta jest naturalna, a nie jak kranówka, która jest produkowana i nie wiadomo kto i ile tam do niej czegoś dosypał”. A faktycznie każda woda ujmowana z ujęcia podlega procesom uzdatniania.
Kranówka jeszcze w postaci surowej wody (na ujęciu) jest badana pod kątem obecnych w niej składników, a następnie: usuwane są z niej te nadmiarowe i wzbogacana jest w te korzystne. Kluczowe jest tak dobranie procesów jej uzdatniania, aby woda spełniała parametry jakościowe a jej stan był stabilny (w tzw. równowadze węglanowo-wapniowej), czyli posiadał odpowiednie zestawienie parametrów: zasadowości, odczynu i zawartości dwutlenku węgla, przy których woda nie wykazuje cech agresywnych jak i nie ma tendencji do wytrącania z niej węglanu wapnia. Typowe procesy uzdatniania wody to: sedymentacja, koagulacja, filtracja, napowietrzanie i dezynfekcja.
Woda butelkowana także podlega procesom uzdatniania, ponieważ woda z ujęć podziemnych charakteryzuje się składnikami, których nadmiar także trzeba usunąć. Czasami tylko znajdziesz wzmiankę na opakowaniu wody, że poddano ją procesom filtracji i napowietrzania. Nie każdy producent jednak pisze o tym wprost, ponieważ rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 marca 2011 r. w sprawie naturalnych wód mineralnych, wód źródlanych i wód stołowych wskazuje, że oznakowanie naturalnych wód mineralnych musi zawierać informacje obejmujące opis sposobu uzdatniania wody tylko wówczas, gdy realizowane są procesy inne niż zwykle stosowane wobec tych wód (tj.: usuwanie składników nietrwałych, takich jak: związki żelaza, manganu i siarki, filtracja albo dekantacja poprzedzona napowietrzaniem i sedymentacją osadów oraz usuwanie arsenu). Nie ma zatem obowiązku podawania na opakowaniu wód mineralnych zastosowania wobec ujmowanej wody tych „standardowych” procesów, wymienionych powyżej.
Przechowywanie wody
Opakowaniem kranówki jest sieć wodociągowa, a obowiązkiem zakładu, który przygotowuje i dostarcza wodę jest jej utrzymanie, umożliwiające dostarczenie wody w normowanej jakości (efektem prac utrzymaniowych i modernizacyjnych bywa czasowe zabarwienie wody, jako skutek płukania sieci pod ciśnieniem). Co ważne, za utrzymanie w czystość instalacji wodociągowej od miejsca przyłącza do budynku oraz sieci wewnątrz budynku, odpowiada właściciel lub zarządca posesji.
Wody butelkowane dostępne w sklepach najczęściej pakowane są w butelkach typu PET, czyli politereftalanu etylenu, tworzywa pozyskiwanego z ropy naftowej, które jest jednym z najbardziej powszechnych tworzyw sztucznych. Czy wiesz, że data przydatności do spożycia wody w butelce PET jest jej nadana, ze względu na ograniczoną możliwość bezpiecznego korzystania z butelki właśnie, a nie samej wody? Ważne są także warunki przechowywania wody, tak aby (np. pod wpływem działania światła lub podwyższonej temperatury) nie doszło do uwolnienia substancji zawartych w opakowaniu do zawartej w nim wody.
Rzadziej w sprzedaży woda jest dostępna w butelkach szklanych (w momencie gromadzenia danych wykorzystanych do tej analizy – tylko jedna z 29 butelek wody, które były dostępne w sklepie była ze szkła). Ten rodzaj opakowania jest obojętny wobec przechowywanych w niej produktów i służy wielokrotnemu użyciu. Jeśli to tylko możliwe, dla naszego zdrowia, warto zatem wybrać wodę w opakowaniach szklanych. Warto też pamiętać, że bez względu na rodzaj opakowania, wodę po otwarciu butelki należy spożyć najpóźniej w ciągu 1-2 dni, ponieważ po tym czasie zmienia swój skład.
Cena wody
Poniżej zamieściłam analizę cen obu rodzaju wód, pamiętajmy jednak, że to są koszty bezpośrednie jakie ponosimy w momencie gdy fizycznie płacimy za wodę. Warto mieć na uwadze, ze sam proces produkcji wody (obu rodzajów) także generuje koszty oraz emisje do środowiska związane z jej powstaniem. Jednak oceniając proces produkcji wody butelkowanej charakter ten jest wiodący, ponieważ wiąże się z wprowadzeniem na rynek odpadów opakowaniowych, a także transportem i przechowywaniem.
Kranówka kosztuje odbiorcę tyle co na rachunku, czyli średnio około 11 zł za 1 m3 pobranej wody i odprowadzonych ścieków (pobór wody oznacza, że tyle samo ścieków odprowadzimy do kanalizacji). Zatem rzeczywisty koszt wody w przeliczeniu na jeden 1 litr wynosi około 1 grosz. Jeśli w ciągu roku wypijamy np. 730 litrów wody (licząc 2 litry na dzień) to koszt tej ilości wody wyniesie nieco ponad 8 zł.
Woda butelkowana kosztuje w sklepie średnio 2,10 zł za litr. Zatem jeśli w ciągu roku wypijamy 730 litrów wody to koszt jej zakupu wyniesie średnio 1 536 zł. Dodam, że najtańsza z dostępnych wód kosztowała 0,46 zł za litr (wody źródlana w opakowaniach po 5 l), a najdroższa 5,15 zł za litr (woda mineralna, w butelce szklanej o pojemności 0,7 l).
Warto zatem wybierać wodę w pełni świadomie. Pamiętajmy o tym, że nasze decyzje zakupowe kreują rynek, ale też mają wpływ na jakość otaczającego nas środowiska i jej stan zasobów.
