Podczas lutowej 14. konferencji ONZ na temat ochrony dzikiej przyrody, która odbywa się w Samarkandzie w Uzbekistanie została zaprezentowana pierwsza w historii ocena stanu zwierząt wędrownych na świecie. Raport State of the World’s Migratory Species uwzględnia 1189 gatunków, a jego wyniki ujawniły szokujący stan dzikiej przyrody, bowiem liczebność migrujących gatunków zwierząt spada na całym świecie, a ryzyko ich globalnego wyginięcia rośnie.
Komu grozi wyginięcie?
Jak wynika z raportu, chociaż sytuacja niektórych gatunków wymienionych w Konwencji o Ochronie Wędrownych Gatunków Dzikich Zwierząt (CMS) poprawia się to jednak 44 procent wykazuje spadek populacji, a 22 procent gatunków znajdujących się na liście CMS jest zagrożonych wyginięciem. W szczególności dotyczy to ryb i zwierząt marskich, których populacjach w ciągu ostatniego półwiecza spadało o ok. 90 procent. Na całym świecie rośnie także ryzyko wyginięcia wędrownych gatunków niewymienionych w CMS (w skali globalnej 399 gatunków wędrownych zagrożonych lub bliskich wyginięcia nie znajduje się obecnie na liście CMS). Gatunki wędrowne odgrywają zasadniczą rolę w utrzymaniu światowych ekosystemów i zapewniają istotne korzyści – zapylanie roślin, transport kluczowych składników odżywczych, żerowanie na szkodnikach czy pomoc w magazynowaniu dwutlenku węgla.
Główne przyczyny?
Największym zagrożeniem dla zwierząt wędrownych jest człowiek i jego działalność. Ich migracje zakłóca przede wszystkim zanieczyszczenie środowiska chemikaliami i plastikiem, polowania, a także zmiana klimatu oraz niszczenie siedlisk i ich defragmentacja w wyniku działalności rolniczej. Dodatkowo zwierzęta wędrowne stopniowo tracą również możliwość swobodnego przemieszczania się po swoich szlakach migracyjnych ze względu na rozbudowującą się infrastrukturę drogową, kolejową oraz aglomeracyjną.
Dwa największe zagrożenia dla wszystkich gatunków wędrownych to nadmierna eksploatacja i utrata siedlisk w wyniku działalności człowieka. Trzy z czterech gatunków na liście CMS dotknięte są utratą, degradacją i fragmentacją siedlisk, a siedem z dziesięciu gatunków znajdujących się na tej liście – nadmierną eksploatacją (zarówno celowym pozyskiwaniem, jak i przypadkowym chwytaniem, na przykład podczas połowów).
Jak ratować?
Według uczestników Kongresu, aby wspierać gatunki migrujące, należy wzmocnić i rozszerzyć wysiłki mające na celu rozwiązanie problemu nielegalnego i niezrównoważonego pozyskiwania gatunków wędrownych, łączenie i skuteczne zarządzanie ważnymi miejscami ich występowania; pilnie zająć się gatunkami najbardziej zagrożonymi wyginięciem, w tym prawie wszystkimi gatunkami ryb znajdującymi się na liście CMS; zwiększyć wysiłki na rzecz przeciwdziałania zmianie klimatu, a także zanieczyszczeniu światłem, hałasem, substancjami chemicznymi i tworzywami sztucznymi; rozważyć rozszerzenie wykazów CMS, aby uwzględnić więcej zagrożonych gatunków wędrownych wymagających uwagi na szczeblu krajowym i międzynarodowym. Działania te polegać mają między innymi na zidentyfikowaniu miejsc kluczowych dla gatunków wędrownych na trasie ich wędrówek oraz zwiększeniu do roku 2030 pokrycia ochroną (do 30 proc.) obszarów kluczowych dla bioróżnorodności (KBAs) i innych istotnych siedlisk. Ważne jest także podjęcie działań mających na celu zmniejszenie wpływu nadmiernego połowu, przypadkowego chwytania morskich gatunków wędrownych czy też pomoc wszystkim gatunkom wędrownym w adaptacji do zmieniającego się klimatu poprzez ukierunkowane wysiłki w zakresie odtwarzania naturalnych ekosystemów.
