Na terenie Nadleśnictwa Kraśnik w leśnictwie Zwierzyniec wybudowano zbiornik retencyjny. Powstał on w ramach projektu pn.: „Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych”. Jest to jeden z trzech projektów obecnie realizowanych, których celem jest przygotowanie naszych lasów do zmieniającego się klimatu. Drugi to: „Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach górskich”, a trzeci dotyczy zapobiegania pożarom lasów i ograniczaniu ich skutków.
Lasy a sprawa wody
Polska należy do krajów o najuboższych zasobach wodnych w całej Unii Europejskiej. Na jednego Polaka przypada około 1600 m sześć. to znacznie mniej niż średnia europejska wynosząca 4500 m sześć. Do tego specjaliści nie pozostawiają złudzeń przewidując, iż w czasie susz, nasza krajowa średnia może spadać do zaledwie 1000 m sześć. wody na głowę. Po przeciwnej stronie są nie mniej niepokojące zjawiska jakimi są nawalne deszcze i powodzie.
W bilansowaniu tych skrajnych zjawisk bardzo ważną rolę odgrywają lasy, bowiem to właśnie one są naturalnymi regulatorami obiegu wody w przyrodzie. To one stwarzają dogodne warunki retencjonowania opadów, ograniczają ich odpływ, gromadzą zapasy wody w okresie jej nadmiaru i oddają w czasie niedoboru. Wszystkie te naturalne procesy można właściwie wykorzystać poprzez budowę takich akwenów jak w Kraśniku.
113 nadleśnictw
Nadleśnictwo Kraśnik nie jest jedyne, gdyż w całym projekcie uczestniczy ich aż 113 z 17 Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych. W niektórych z nich akweny tego typu już są gotowe, w innych trwa ich budowa.
Jest kilka powodów, dla których są one tworzone. Przede wszystkim to spowolnienie odpływu wody i zwiększenie możliwości jej magazynowania. W ten sposób minimalizowane są skutki suszy i poprawia się funkcjonowanie całego ekosystemu leśnego. Do tego takie zbiorniki oraz obszary podmokłe tworzą przyjazne środowisko dla rozwoju rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Dzięki małej retencji w lasach kształtuje się korzystny mikroklimat, sprzyjający wzrostowi wilgotności powietrza i ściółki leśnej. W końcu mała retencja to również urozmaicenie krajobrazu, a przede wszystkim zwiększenie odporności na zagrożenia związane ze zmianami klimatu.
Dodatkowo takie akweny mogą służyć edukacji. Przynajmniej taką funkcję ma pełnić zbiornik tworzony w Nadleśnictwie Kraśnik, bowiem znajduje się on w sąsiedztwie leśnego obiektu edukacyjnego „Uroczysko” w leśnictwie Zwierzyniec (gm. Dzierzkowice).
Jakie inwestycje realizowane są w ramach tych projektów?
Na finansowanie mogą liczyć nie tylko przedsięwzięcia zakładające budowę zbiorników małej retencji, ale także budowa, przebudowa lub odbudowa małych urządzeń piętrzących (zastawki, małe progi, przetamowania) na kanałach i rowach w celu spowolnienia odpływu wód powierzchniowych oraz przebudowa i rozbiórka obiektów hydrotechnicznych niedostosowanych do wód wezbraniowych (mostów, przepustów, brodów). Inwestycje związane z przywracaniem obszarów mokradłowych i ich ochroną, odtwarzaniem terenów zalewowych czy też adaptacją istniejących systemów melioracyjnych do pełnienia funkcji retencyjnych, również mają szanse pozyskać finansowanie.
W efekcie tych działań od 2016 r., kiedy ruszył projekt, do 2022 r. ma zostać wykonanych 1181 obiektów hydrotechnicznych (małej retencji) oraz grup obiektów i różnych rozwiązań technicznych jak i działań przyrodniczych z zakresu przywracania funkcji obszarom mokradłowym oraz zabezpieczania przeciwerozyjnego dróg i osuwisk.
Kilka przykładów
Piasek Mały, Żebrok, Raczok to tylko nazwy kilku wśródleśnych akwenów wybudowanych czy też odnowionych w ostatnim czasie. W przypadku zbiornika Piasek Mały chodzi o odbudowę tego stawu, budowę punktu czerpania wody oraz utworzenie obszaru mokradłowego na terenie Nadleśnictwa Kobiór w powiecie pszczyńskim. Staw Piasek Mały ma powierzchnię 3,82 ha, zaś koszt przedsięwzięcia to 1129,1 tys. zł. z czego – 82% to środki z Funduszu Spójności w ramach „Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko”, a 18% to środki własne Lasów Państwowych. Inwestycja ta ma służyć nie tylko retencji z zachowaniem pokładów torfu, ale także wzmocnieniu grobli wraz z zabudową siatek przeciw uszkodzeniom przez bytujące w tych lasach bobry. To również utworzenie obszaru mokradłowego i zachowanie lokalnej populacji gatunków chronionych wrażliwych na obecność lub brak wody – chodzi o ważki, mięczaki, płazy, gady, ptaki wodno-błotne czy ssaki.
40 wagonów namułów
Z tego samego programu powstają zbiorniki w Nadleśnictwach: Krotoszyn, Nowa Sól czy Rudziniec. W tym ostatnim miejscu odbudowano zbiorniki w Leśnictwie Ciochowice niedaleko Toszka. W tym przypadku leśnicy mówią o odbudowie stawów, które w tym miejscu istniały od ponad stu lat. W wyniku zamulenia na przestrzeni lat straciły one swoje zdolności retencyjne. By je oczyścić musiano wywieźć około 40 wagonów kolejowych namułów. Przy odbudowie zastosowano również naturalne materiały tak, by obiekt dobrze komponował się z miejscowym krajobrazem, a wybrane technologie były przyjazne dla środowiska, kompleksowo łącząc metody przyrodnicze i techniczne. Łączna objętość powstałych zbiorników wynosi 9 143 m sześć.
Akweny w Leśnictwie Ciochowice, to jedne z ponad 120 inwestycji małej retencji nizinnej na terenie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach, na które Lasy Państwowe przeznaczyły ze środków zewnętrznych i własnych ponad 50 mln zł.