Zgodnie z przyjętą przez Parlament Europejski unijną strategię leśną do 2030 roku ścisłą ochrona ma zostać objętych 10 procent powierzchni wspólnoty. W Polsce oznacza to objęcie ścisła ochroną 2,7 mln hektarów, głównie lasów (dane z ekspertyzy Instytutu Badawczego Leśnictwa, przygotowanej w lutym 2021 na zlecenie DG Lasów Państwowych). Obecnie 43,5 procent gruntów w UE – blisko 182 mln hektarów stanowią lasy i inne grunty zalesione.
Mniej drewna dla przemysłu
Pomysł nie wszystkim się podoba, bowiem przyjęcie strategii oznaczałoby wyłączenie z wyrębu nawet 30-40 procent obszarów leśnych zarządzanych przez Lasy Państwowe.
„Strategia może doprowadzić do załamania się całego przemysłu drzewnego w UE, bankructwa firm i wzrostu bezrobocia” – mówi europoseł PiS Bogdan Rzońca.
Warto jednak przypomnieć, że w 2021 roku w Polsce pozyskano 2 mln metrów sześć. więcej drewna niż w 2020 roku, z czego około 15 procent wyeksportowano. Do tego w zeszłym roku ponad 44 proc. drewna użytkowego trafiło do Chin, podczas gdy jeszcze w 2017 udział tego rynku w eksporcie nie przekraczał kilku procent. Dla porównania na polski rynek trafia co roku ok. 40 mln m sześć. drewna użytkowego.
Element Europejskiego Zielonego Ładu
Popierająca zmiany Komisja Europejska uważa, że przyjęcie strategii przyczyni się do osiągnięcia unijnego celu redukcji emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55 proc. w 2030 r. i neutralności klimatycznej w 2050 r., a także realizacji zobowiązania UE do zwiększenia pochłaniania gazów cieplarnianych przez lasy. Lasy zajmują 29,6% powierzchni Polski. To mniej niż średnia w UE, gdzie lesistość wynosi ok. 40 proc. Kraje o największej lesistości w UE to Finlandia (66%), Szwecja (64%), Słowenia (58%), Estonia (54%) i Łotwa (53%). Większą część lasów w UE stanowi własność prywatna (58%). W Polsce udział lasów prywatnych jest znacznie mniejszy – niecałe 20%, z czego 94% należy do osób fizycznych. Pod zarząd Lasów Państwowych podlega 76,9% ogólnej powierzchni lasów w Polsce. Dziś jednak europejskie lasy znajdują się pod coraz większą presją, częściowo w wyniku procesów naturalnych, ale również z powodu intensywnej działalności i presji człowieka, w tym popytu na biomasę, zmiany klimatu, zanieczyszczenia powietrza i wody, niekontrolowanego rozrastania się miast, fragmentacji krajobrazu oraz utraty siedlisk i różnorodności biologicznej.
Strategia kładzie nacisk na potrzebę ścisłej ochrony ostatnich lasów pierwotnych i starodrzewów w UE. W Polsce parki narodowe zajmują 1 procent kraju, kiedy średnia unijna to 3,4 proc., a ostatni z nich utworzono przed dwoma dekadami. Jednak 20 procent powierzchni Polski jest objęte ochroną w ramach programu Natura 2000. Jest to odsetek o 2 punkty większy niż średnia w UE. Największym udziałem powierzchni chronionej dysponują Słowenia (38%), Chorwacja (37%), Bułgaria (35%), Słowacja (30%) i Cypr (29%). Z kolei udział powierzchni leśnej objętej programem Natura 2000 sięga ok. 25% w UE i 34% w Polsce.
Lasów przybywa, ale …
W ostatnich dziesięcioleciach powierzchnia lasów zwiększyła się dzięki naturalnym procesom, zalesianiu, zrównoważonemu zarządzaniu i aktywnej odbudowie, ale jednocześnie przyspieszyła utrata pokrywy drzewnej i stan ochrony lasów jest zły, co dotyczy także 27% obszaru leśnego UE, który jest chroniony i powinien być najzdrowszy.
Celem strategii jest zapewnienie, aby w nadchodzących dziesięcioleciach lasy w UE rosły, były zdrowe i odporne. Strategia ma na celu zapewnienie optymalnego wykorzystania drewna w granicach zrównoważonego rozwoju oraz przestrzegania wymogów europejskiego prawa o klimacie i realizowania celów zmierzających do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r., uzgodnionych przez wszystkie państwa członkowskie UE. Wspólnota planuje także zasadzenie dodatkowych 3 mld drzew.
Nie tylko drewno
Autorzy Strategii leśnej wskazują, iż ma ona na celu pobudzenie całej zrównoważonej biogospodarki leśnej, która ma się opierać nie tylko na pozyskaniu drewna, ale również promowaniu rekreacji i ekoturystyki. Wskazują także opinie ekspertów uważających, że przyjęcie Nowej Strategii Leśnej Unii Europejskiej może być okazją do zwiększenie nacisku na recykling drewna.
Źródła: Strategia leśna UE oraz PKO BP monitoring branżowy: Strategia Leśna UE 2030 a przetwórstwo drewna w Polsce.