Długotrwała działalność przemysłowa, a także wysoka intensywność użytkowania gospodarczego zasobów województwa śląskiego sprawiły, że znajduje się ono na pierwszym miejscu w kraju pod względem udziału w powierzchni regionu terenów zdegradowanych i zdewastowanych.
Trzy dekady to za mało
Rewitalizacja województwa śląskiego trwa już ponad trzy dekady. W tym czasie wiele terenów udało się przywrócić i wykorzystać. Mimo to, jak piszą autorzy raportu WWF z 2018 roku „czynnikiem hamującym proces ponownego zagospodarowania terenów poprzemysłowych jest często nieuporządkowany stan prawny nieruchomości. Tereny znajdujące się w centrach miast podlegają również regulacjom konserwatorskim. Dodatkowe nakłady finansowe oraz bariery administracyjne odstraszają potencjalnych inwestorów prywatnych, zasoby samorządów nie pozwalają na ponowne zagospodarowanie terenów poprzemysłowych na wystarczającą skalę, szczególnie gdy wiąże się to z koniecznością oczyszczenia skażonych gruntów oraz odbudowy równowagi ekologicznej. Jednocześnie rozległe szkody górnicze, występujące wszędzie tam, gdzie funkcjonowały lub wciąż działają kopalnie, negatywnie oddziaływują na atrakcyjność gospodarczą i życiową wielu obszarów województwa – podnoszą koszty utrzymania infrastruktury, obniżają jakość życia mieszkańców i zmniejszają zainteresowanie inwestorów realizacją projektów na danym obszarze”.
Cyfrowa mapa terenów poprzemysłowych
W przypadku województwa śląskiego bardzo istotne znaczenie będzie miało włączenie w tkankę miejską rewitalizowanych terenów poprzemysłowych, co z kolei wymaga zwiększonych nakładów inwestycyjnych lub generujących podwyższone ryzyko inwestycyjne (np. szkody górnicze). Stąd realizacja takich przedsięwzięć jak projekt „Rozbudowa systemu zarządzania terenami pogórniczymi na terenie województwa śląskiego”, realizowany wspólnie przez Śląski Urząd Marszałkowski oraz Główny Instytut Górnictwa. Jego celem jest zainteresowanie potencjalnych inwestorów dawnymi terenami poprzemysłowymi. Obecnie dla obszarów pogórniczych stworzono ogólnodostępną bazę informacji w postaci cyfrowej e-usługi jaką jest system informatyczny publikujący dane i informacje o terenach pogórniczych w aspekcie możliwości ich ponownego wykorzystania wraz z otwartym dostępem do zdigitalizowanych zasobów kulturowych, naukowych, planistycznych, geodezyjnych i kartograficznych związanych z nieczynnymi zakładami górniczymi na terenie całego województwa.
„Wartość projektu wynosi 5,8 mln zł, z czego 4,9 mln zł to fundusze europejskie, reszta pochodzi z budżetu województwa i państwa. Prace przy powstawaniu i tworzeniu bazy rozpoczęły się w 2019 roku i należały do bardzo skomplikowanych choćby z uwagi na wskazanie właścicieli tych terenów. Takich miejsc mamy w całym regionie około 600, często mają one bardzo atrakcyjną lokalizację, co może być zachętą dla potencjalnych inwestorów, aby tchnąć w nie nowe życie, tak jak dzieje się to w wielu krajach Europy, zagospodarowaniu ich w taki sposób, by dały nowe miejsca pracy w zupełnie nowych obszarach. Blisko 2 mld euro z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji trafi właśnie między innymi na kwestie związane z rewitalizacją terenów pogórniczych i poprzemysłowych, wykorzystaniu ich pod zupełnie nową działalność gospodarczą i biznesową” – podkreślił marszałek Jakub Chełstowski.
Do tej pory brakowało pełnej, usystematyzowanej i upublicznionej informacji o wartości ekonomicznej tych terenów, która mogłaby w sposób realny wpłynąć na zwiększenie tempa przywracania ich do obiegu gospodarczego. Dlatego tak ważne było opracowanie i udostępnienie systemu zwiększającego dostęp obywateli, a zwłaszcza przedsiębiorców, do cyfrowych zasobów kulturowych, naukowych, planistycznych, geodezyjnych i kartograficznych, obejmujących informacje w zakresie prowadzonej działalności górniczej.
Algorytm wyceny
Jednym z elementów waloryzacji terenów pogórniczych w nowej e-usłudze będzie algorytm wyceny kosztów rewitalizacji, za pośrednictwem którego użytkownikowi systemu dostarczona zostanie informacja o skali koniecznych do wykonania prac rewitalizacyjnych. Wstępna wycena kosztów rewitalizacji oszacowana zostanie na podstawie analizy dokumentów uwzględniającą zarówno materiały archiwalne, decyzje środowiskowe, raporty o stanie środowiska, jak i inne dokumenty istotne z punktu widzenia przedmiotowej tematyki. Pozyskane informacje wzbogacone zostaną danymi z inwentaryzacji terenowej oraz analiz przestrzennych. Określenie prac koniecznych do wykonania przedstawione zostanie w odniesieniu do obowiązującego prawa i procedur administracyjnych.
Dane do bazy zostaną przygotowane w oparciu o istniejące dokumenty, inwentaryzację terenową oraz analizy przestrzenne i społeczno-ekonomiczne. Dane opisowe wzbogacone zostaną o dokumentację fotograficzną, fotogrametryczną, mapy terenu oraz modele 3D, tak aby w sposób jak najbardziej wiarygodny i pełny dać użytkownikowi odpowiedź na poszukiwane pytania. W ramach projektu opracowane zostaną zasady aktualizacji bazy danych.
Ponadto w bazie będzie możliwość wyceny usług ekosystemowych, które umożliwią rozpatrywanie terenów pokopalnianych w ujęciu ekonomii ekologicznej. Dla każdego z terenów zostanie przeprowadzona ocena stanu środowiska przyrodniczego, a zakres planowanych prac będzie obejmował wstępną inwentaryzację przyrodniczą połączoną z identyfikacją obecnych na analizowanym terenie elementów przyrody ożywionej i nieożywionej oraz ich powiązań przestrzennych z terenami sąsiadującymi.
Źródło: Raport WWF „Od restrukturyzacji do trwałego rozwoju”, GIG, ŚUM