Biotop jest środowiskową, nieożywioną częścią ekosystemu. Stanowi on przestrzeń życiową dla organizmów żywych czyli biocenozy. Jest środowiskiem jednorodnym, dla którego charakterystyczne jest występowanie określonych gatunków, dobrze przystosowanych do egzystencji na jego terenie.
Niejednokrotnie biotop podlega przemianom pod wpływem działań wynikających z funkcjonowania zamieszkujących go gatunków. Trafnie jest więc określać go mianem środowiska abiotycznego zmienionego przez biocenozę. W uproszczeniu, jest miejscem życia organizmów danego gatunku wraz ze wszystkimi czynnikami fizycznymi i biotycznymi.
Czasami zamiennie w stosunku do słowa biotop, stosuje się określenie siedlisko czy habitat, które definiuje się jako całość elementów fizycznych oraz biotycznych, które umożliwiają rozwój i przetrwanie żyjących na danym terenie gatunków.
Czynniki determinujące kształt danego biotopu dzielimy na:
czynniki abiotyczne, inaczej fizyczne: klimatyczne (światło, opady atmosferyczne, fronty atmosferyczne, rzeźba terenu, wilgotność i temperatura powietrza, zasolenie i natlenienie wód, prądy morskie, ciśnienie atmosferyczne lub hydrostatyczne, wysokość nad poziomem morza, szerokość geograficzna) oraz edaficzne, dotyczące gleby; wskazują na te jej cechy, które umożliwiają życie organizmów na danej przestrzeni
czynniki biotyczne, odnoszące się do wszystkich pośrednich i bezpośrednich powiązań międzygatunkowych i wewnątrzgatunkowych organizmów żywych zasiedlających dany obszar
W ramach charakterystyki danego biotopu wskazuje się także na tzw. potencjał biotyczny organizmów. Jest to zdolność organizmu do przetrwania w utrudnionych warunkach środowiskowych. Decydują o niej między innymi liczba osobników rodzących się podczas pojedynczych reprodukcji, stosunek płci czy liczba zgonów.
