Pojęcie rekultywacji – grunty rolne i leśne
Pojęcie rekultywacji odnosi się do przywracania wartości użytkowych lub przyrodniczych terenom zniszczonym przez działalność człowieka. Ma to ważne znaczenie w kontekście ochrony środowiska. W tym artykule będzie mowa o rekultywacji gruntów rolnych i leśnych, a także zdewastowanych w wyniku działalności górniczej. O rekultywacji gruntów rolnych i leśnych stanowi ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U. 2017, poz. 1161 z późniejszymi zmianami) w artykułach 20-22a. I tak generalnie osoba powodująca utratę albo ograniczenie wartości użytkowej tychże gruntów jest obowiązana do ich rekultywacji na własny koszt, czyli występuje tutaj oczywista odpowiedzialność tego, który doprowadza do negatywnych zmian w gruntach.
Odpowiedzialność za rekultywację w sytuacji braku osoby zobowiązanej
Jednakże w sytuacjach gdy doszło do negatywnych zmian na gruntach rolniczych położonych na obszarach rolniczej spółdzielni produkcyjnej, zdewastowanych lub zdegradowanych przez nieustalone osoby lub w wyniku klęsk żywiołowych czy ruchów masowych ziemi, jak i rekultywacji gruntów leśnych i gruntów przeznaczonych do zalesienia – rekultywacji gruntów rolnych dokonuje starosta (prezydent miasta w miastach na prawach powiatu) przy wykorzystaniu środków finansowych budżetu województwa, a rekultywacji gruntów leśnych dyrektor regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych przy wykorzystaniu środków budżetu państwa. Rekultywacja na inne cele pozostałych gruntów niż wyżej wymienione (czyli nie na cele rolnicze, bądź leśne czy przeznaczonych do zalesienia) dokonanych nie przez osobę odpowiedzialną bądź której to osoby nie można ustalić dokonuje starosta (prezydent miasta w miastach na prawach powiatu) bądź dyrektor regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych, ale już przy korzystaniu środków finansowych z budżetu państwa lub osób zainteresowanych prowadzeniem działalności na rekultywowanych gruntach.
Terminy wykonania rekultywacji
Ważną kwestią jest to, że rekultywację, jak również zagospodarowanie gruntów planuje się, projektuje i realizuje na wszystkich etapach działalności przemysłowej, a jednocześnie rekultywację gruntów prowadzi podmiot prowadzący działalność przemysłową w miarę jak grunty te staną się zbędne całkowicie, częściowo lub na określony czas do prowadzenia tej działalności, a taki przedsiębiorca ma obowiązek zakończyć ją a terminie 5 lat od zaprzestania działalności. Występuje tu współodpowiedzialność za rekultywację gruntów, jeśli działalność przemysłową prowadzi kilka osób odpowiednio do zakresu ich działalności. Jeśli grunt, na którym występują negatywne zmiany, zostanie przeniesiony na inny podmiot w drodze np. sprzedaży, darowizny, dzierżawy itp., to wówczas osoba nabywająca ten grunt jest zobowiązana do rekultywacji gruntów, z tym że następuje to w drodze decyzji starosty (prezydenta miasta) bądź dyrektora regionalnych lasów, a zawiadomić o fakcie przeniesienia, wydaje się, powinien zbywca tych gruntów. W przypadku działalności górniczej zakład przemysłowy ma obowiązek dokonania rekultywacji już przed wystąpieniem degradacji gruntów, jeśli na terenie jest przewidywane osiadanie gruntów, ale na wniosek właściciela tych gruntów.
Decyzja administracyjna w przedmiocie rekultywacji
Decyzja administracyjna (wydawana przez starostę albo prezydenta miasta po zasięgnięciu opinii innych organów w przypadku działalności górniczej bądź leśnej, a po zasięgnięciu opinii wójta, burmistrza, prezydenta miasta w każdym przypadku – w przypadku miasta na prawach powiatu jak wiadomo nie) w sprawie rekultywacji i zagospodarowania gruntu określa stopień ograniczenia lub utraty wartości użytkowej gruntów szacowany na podstawie opinii biegłego, osobę zobowiązaną do tej rekultywacji, kierunek i termin wykonania rekultywacji gruntów, wreszcie uznanie rekultywacji gruntów za zakończoną (czyli decyzja jest wydawana także po rekultywacji gruntów). Dodatkowo osoby, na których spoczywa obowiązek rekultywacji gruntów, muszą zawiadamiać starostę (prezydenta miasta) w terminie do 28 lutego każdego roku po powstałych w ubiegłym roku zmianach w zakresie gruntów podlegających rekultywacji – chodzi tu o wszelkie zmiany, z tego wynika, nie tylko dewastacyjne, ale także chociażby prawne.
Wyłączenie stosowania ustawy
Istotną kwestią jest to, że ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych nie stosuje się do rekultywacji gruntów zanieczyszczonych substancjami, preparatami, organizmami lub mikroorganizmami. Do rekultywacji gruntów zanieczyszczonych materią, o której mowa powyżej, stosuje się do zanieczyszczeń w gruntach powstałych po dniu 30 kwietnia 2007 r. – ustawę z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie, a zanieczyszczonych do dnia 30 kwietnia 2007 r. – ustawę z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska.
Rekultywacja gruntów po działalności górniczej
Uregulowania powyższe mają zastosowanie odpowiednio do rekultywacji gruntów po działalności górniczej zgodnie z przepisem art. 129 ust. 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze, w którym to przepisie jest odesłanie do odpowiedniego stosowania przepisów ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Ustawa Prawo geologiczne i górnicze normuje także kompetencje organów nadzoru górniczego do nadzoru i kontroli przeprowadzenia rekultywacji gruntów po działalności górniczej przez zobowiązany zakład górniczy.