Mianem koksu określamy paliwo, które jest uzyskiwane poprzez wygrzewanie (tzw. koksowanie) węgla kamiennego w temperaturze 600-1200 stopni Celsjusza. To inaczej stała pozostałość węglowa powstała z węgla czarnego o małej zawartości popiołu i siarki, z którego usunięte zostały ulatniające się składniki. Dochodzi do tego w specjalnie przygotowanym piecu z ograniczonym dostępem tlenu, tzw. piecu koksowniczym.
Dzięki procesowi koksowania, węgiel zawarty w koksie uzyskuje wyższy poziom czystości chemicznej. Z surowego, kopalnianego węgla usuwane są gazy, ciecze, substancje organiczne i pozostałe łatwopalne substancje zanieczyszczające, między innymi siarka. Efektem tego procesu jest paliwo, które zawiera około 90 do 95% węgla pierwiastkowego. W związku z tym koks jest kwalifikowany jako paliwo o wysokiej wartości opałowej i dużej wydajności. Poza węglem w składzie koksu można znaleźć jedynie pozostałości gazów koksowniczych, a także niewielkie ilości substancji towarzyszących procesowi rozpadu węgla kamiennego.
Jako paliwo jest stosunkowo łatwy w użyciu, idealnie sprawdza się jako surowiec do ciągłego palenia w piecach (poza kaflowymi), piecykach i kotłach służących do ogrzewania pomieszczeń, wody użytkowej czy przygotowywania posiłków. Spala się bowiem bardzo długo, jednocześnie utrzymując wysoką temperaturę. Pozbawiony lotnych i smolistych substancji, koks nie dymi w trakcie spalania. W odróżnieniu od węgla nie brudzi. Koks jest traktowany jako czysty materiał opałowy. Nie przyczynia się do zanieczyszczenia środowiska substancjami toksycznymi czy osadami.
Dla prawidłowego i efektywnego spalania koksu niezbędne są: wysoka temperatura, stały dopływ powietrza i odpowiednio przystosowana instalacja, która w całości nadaje się do pracy w wysokich temperaturach.
Rodzaje koksu:
koks wielkopiecowy, koks metalurgiczny i koks odlewniczy; wykorzystywane w celach przemysłowych
koks opałowy, stosowany w indywidualnych gospodarstwach domowych
Najczęściej koks wykorzystywany jest w wytopie żelaza w wielkich piecach hutniczych, ale z powodzeniem stosuje się go także jako paliwo do opalania kotłów grzewczych – zarówno na indywidualne potrzeby jak i skalę przemysłową.