Termin antropocen został zaproponowany w roku 2000 jako określenie epoki geologicznej, w której obecnie żyjemy. Nazwa wywodzi się z języka starogreckiego. Jest wynikiem połączenia słów anthropos (człowiek) i kainos (nowy). Określenie stworzone przez laureata Nagrody Nobla z dziedziny chemii Paula Crutzena nie jest oficjalnie uznawane za nazwę epoki geologicznej. Jest jednak postulowane przez liczne środowiska naukowe jako najbardziej trafne.
Antropocen jako epoka geologiczna charakteryzuje się znaczącą ingerencją człowieka w ekosystem i geologiczny system całej planety. Wpływ będzie wyraźnie widoczny w przyszłości z uwagi na eksploatację zasobów naturalnych, przede wszystkim paliw kopalnych. Według twórcy pojęcia antropocen, epoka ta rozpoczęła się 200 lat temu, jednak proponuje się wiele dat rozpoczęcia epoki antropocenu – między innymi początek epoki przemysłowej czy ery atomu.
Za główne przejawy antropocenu uznaje się:
- gwałtowna urbanizacja świata,
- szybkie wyczerpywanie przez człowieka paliw kopalnych gromadzonych w naturze,
- zanieczyszczenie środowiska i emisja gazów cieplarnianych
Głównym czynnikiem, który ma decydować o tym by antropocen uznano za osobną erę geologiczną jest fakt, że ma on szereg unikalnych cech. Pośród nich wymienić należy:
Zanik bioróżnorodności – nazywany czasem szóstym wymieraniem jest pośrednim i bezpośrednim skutkiem działalności człowieka. Dokładna prędkość z jaką zachodzi ten proces nie została jeszcze potwierdzona, natomiast zakłada się, że może ona być 100 do 1000 razy większa niż normalnie, tj. bez udziału człowieka.
Eksploatacja złóż – tempo eksploatacji złóż naturalnych przez człowieka uniemożliwia ich jakąkolwiek regenerację.
Zmiany klimatyczne – wpływ człowieka na globalne zmiany klimatu jest już naukowym faktem. Bezprecedensowe tempo zmian jest skutkiem emisji gazów cieplarnianych.
Zmiany na powierzchni globu – wynikają bezpośrednio z działań człowieka, takie jak urbanizacja, budowa dróg i skomplikowanej infrastruktury czy przekształcanie środowiska naturalnego na potrzeby rolnictwa i przemysłu.
Zanieczyszczenie środowiska naturalnego – między innymi: smog, kwaśne deszcze, dziura ozonowa czy nieodpowiednia gospodarka odpadami.
Antropocen, czyli epoka człowieka jest też nierozerwalnie połączony z naukami humanistycznymi oraz dociekaniami filozofów.
