EkoGuru – portal ekologiczny
  • O nas
  • Portal
    • Aktualności Świat
    • Aktualności Polska
  • Wyzwania
    • Zmiany Klimatu
    • Smog
    • Susza
    • Marnotrawstwo Żywności
    • Odpady
  • Rozwiazania
    • Fotowoltaika
    • Pompy Ciepła
    • Termomodernizacja
    • Audyt Energetyczny
    • Biogazownie
    • Kolektory słoneczne
    • Przydomowe Stacje Ładowania
    • Promienniki podczerwieni
    • Wykorzystanie wody deszczowej
    • Przydomowe elektrownie wiatrowe
    • Odzysk wody szarej
  • Baza Wiedzy
    • Wiedza Ogólna
    • Wiedza Praktyczna
    • Prawo
    • Ekopedia
  • Technologie
  • Kontakt
Baza WiedzyWiedza Ogólna

Rosnące znaczenie gruntów marginalnych na świecie

przez Wiktor Halecki 10 stycznia 2023
przez Wiktor Halecki 10 stycznia 2023

Co to są grunty marginalne?

Grunty marginalne to obszary, które mają minimalną wartość przemysłową lub rolniczą. Istnieje wiele poglądów na temat tego, co stanowi grunty marginalne, dlatego też potrzebne są szersze objaśnienia tego pojęcia. Pojęcie to jest często stosowane zamiennie z innymi terminami, takimi jak: grunty nieproduktywne, ziemie odpadowe, ziemie nie w pełni wykorzystane, ziemie jałowe, grunty porzucone, czy tereny zdegradowane. Znaczenie gruntów marginalnych i ich zastosowanie różnią się w zależności od regionu i kraju. Wczesne koncepcje gruntów marginalnych pojawiły się w dyscyplinie ekonomii rolnej, a ich początki sięgają XIX wieku. Ricardo (1817) wspomniał o idei gruntów marginalnych w swojej teorii renty gruntowej, co stało się podstawą marginalnej teorii produktywności. Obecna klasyfikacja zazwyczaj obejmuje jedno kryterium, przede wszystkim rentowność ekonomiczną. W Europie grunty marginalne zostały zdefiniowane, jako użytki znajdujące się na granicy opłacalności ekonomicznej produkcji? Schroers (2006) określił je „obszarem, na którym dochodowa produkcja nie jest możliwa w danych warunkach terenowych, technikach uprawy, polityce rolnej, w tym warunkach makroekonomicznych i prawnych”.

Marginalność fizyczna i produkcyjna gruntów oparta na przydatności gleby i ograniczeniach jest często przyjmowane przez gleboznawców i agronomów. Powszechnie podnoszone są obawy przez organizacje zajmujące się ochroną przyrody dotyczące zagrożeń trwałości gruntów marginalnych.

Znaczenie gruntów marginalnych

Definicje gruntów marginalnych często nie są jednoznaczne. Termin „marginalny”, trudno precyzyjnie określić, ponieważ nie jest poparty badaniami, które pozwoliłyby określić przynależność gruntów do wyznaczonej kategorii. W pracach dotyczących identyfikacji gruntów marginalnych stosuje się terminologię związaną z cechami fizycznymi oraz metodologię określającą sposób użytkowania terenu. Oznacza to, że obecna polityka rolna powinna się skupić na wprowadzeniu korzystnych zachęt finansowych dla producentów rolnych celem wsparcia przekształcania tych gruntów, w bardziej produkcyjne do utrzymania społeczeństwa. Właściciele gruntów mogą zdecydować się nie przekształcać gruntów nadających się do produkcji, przykładowo w uprawy bioenergetyczne. Takie areały mogą nadal mieć potencjał do wykorzystania w alternatywnych praktykach rolniczych, np. w produkcji surowców bioenergetycznych, rewitalizacji siedlisk zdegradowanych (tworzenie nowych terytoriów dla zwierząt), podnoszenia różnorodności biologicznej i łagodzenie skutków zmian klimatu (jedną z możliwości jest wzmocnienie retencji wody powierzchniowej, która reguluje temperaturę powietrza).

Zobacz również:  Domowe kompostowanie

Dlaczego akuratnie obecnie grunty marginalne są ważne?

Nowa Wspólna Polityka Rolna (WPR) została wdrożona z dniem 1. stycznia 2023 r. Zatwierdzono 28 planów strategicznych (po jednym dla każdego kraju UE i dwóch dla Belgii). Komisja Europejska przygotowała 264 mld euro dla rolników na zrównoważone i odporne rolnictwo w celu zachowania różnorodności obszarów wiejskich (uzupełniające środki łącznie w każdym kraju zwiększą do 307 mld euro na lata 2023–2027). Jednym z zamiarów jest wspieranie zarządców gruntów do magazynowania dwutlenku węgla w glebie i biomasie w celu ograniczania emisji gazów cieplarnianych, np. ukierunkowane przekształcanie gruntów uprawnych w grunty ugorowane lub obszarów odłogowanych w trwałe użytki zielone. Plany będą związane z dostosowaniem 35 proc. powierzchni użytków rolnych w UE poprzez odpowiednie praktyki zarządzania ekstensywnego gospodarowania w taki sposób, by powstały użytki zielone. Uprawa roślin strączkowych i międzyplonów oraz nawożenie organiczne będą również promowane. Zwiększenie sekwestracji (pochłaniania) dwutlenku węgla zapewni również system rolno-leśny (zespół praktyk rolniczych łączący drzewa lub krzewy z uprawą rolną lub hodowlą zwierząt na tym samym obszarze).

Grunty marginalne cieszą się dużym zainteresowaniem także ze względu na ich potencjał w zakresie poprawy bezpieczeństwa żywnościowego i wspierania produkcji bioenergii. Jednakże kwestie związane z ochroną środowiska, usługami ekosystemów i zrównoważonym rozwojem, muszą być również szeroko poruszane w związku z wykorzystaniem gruntów marginalnych. Wiedza na temat zakresu, lokalizacji i jakości gruntów marginalnych, jak również ich ocena i zarządzanie nimi są zróżnicowane. Pojawiło się jednak wiele obaw dotyczących wpływu na środowisko, usługi ekosystemowe i zrównoważony rozwój gruntów marginalnych, takie jak niszczenie terenów przez człowieka (Rysunek 1).

Rysunek 1. Wskaźnik modyfikacji terenu w różnych regionach na kuli ziemskiej.

Rysunek 2. Wskaźnik potencjalnego rozwoju upraw roślin na globie.

Użytkowanie tych gruntów może jednak zapobiec lub ograniczyć kryzys rolniczy oraz klimatyczny, gdyż uprawy roślinne potrzebują stale nowych terenów (Rysunek 2). Aby osiągnąć bezpieczeństwo żywnościowe i energetyczne, zrównoważona bioenergia stała się ważnym celem dla wielu krajów. Wykorzystanie gruntów marginalnych do produkcji roślin energetycznych jest jedną ze strategii osiągnięcia tego celu. Intensyfikacja użytkowania gruntów z jednej strony, a ich porzucanie z drugiej miały istotne konsekwencje dla krajobrazu i różnorodności biologicznej. Podstawowym mechanizmem stojącym za tym jest zmiana względnych cen nakładów i produkcji. W tym sensie ogólny rozwój gospodarczy determinował zmiany w użytkowaniu pastwisk (Rysunek 3) oraz gruntów rolnych (Rysunek 4).

Zobacz również:  Tropikalne fale
Rysunek 3. Rozmieszczenie pastwisk na świecie (0 = 0%, 1 = 100%).
Rysunek 4. Rozmieszczanie pól uprawnych na świecie (0 = 0%, 1 = 100%).

Chociaż istnieją wyzwania związane z identyfikacją marginalnych gruntów, ostatnio wprowadza się badania teledetekcyjne, umożliwiające analizę takich obszarów. W ostatnim czasie wzrasta zagrożenie ze strony rozwoju gruntów uprawnych na nowych terenach (Rysunek 5). Grunty marginalne będą miały bardzo mały potencjał dostarczania zysków właścicielom, ponieważ charakteryzują się słabymi właściwościami agronomicznymi, nie sprzyjającymi zarówno rolniczym, jak i przemysłowym zastosowaniom. Dlatego należy rozważyć kompromis pomiędzy rozwojem rolnictwa, a ochroną środowiska mając na uwadze przydatność gruntów marginalnych.

Rysunek. 5. Mapa świata ukazująca stopień zagrożenia rolnictwem.

Należy ustanowić i opracować nową klasyfikację gruntów marginalnych. Podział taki powinien być zbudowany na podstawie zintegrowanych kryteriów, szczególnie na bazie cech środowiska naturalnego i być łatwy w użyciu i mieć dużą wartość praktyczną.

Chociaż koncepcja i ocena gruntów marginalnych były szeroko dyskutowane, skuteczna i ilościowa ocena dla celów planowania i zarządzania użytkowaniem gruntów jest ograniczona. Obecne programy polityki rolnej pozwalają na sklasyfikowanie gruntów marginalnych poprzez bezpośrednie wskaźniki właściwości biofizycznych gleby (np. zawartość węgla), ograniczeń środowiskowych (bliskie położenie w sąsiedztwie terenów chronionych).

W celu zaznajomienia się z tematyką gruntów marginalnych na skalę europejską, warto zaglądnąć na następujące strony lub portale internetowe:
https://marginallands.eu
https://magic-h2020.eu
https://www.seemla.eu

Podsumowanie

Do gruntów marginalnych zalicza się przede wszystkim areały, które są wyłączone z uprawy ze względu na nieopłacalność ekonomiczną lub fizyczne ograniczenia dla upraw konwencjonalnych. W literaturze, nie ma jednak zgodności, co do tego, jak określić grunty, które są marginalne dla potrzeb żywnościowych i korzystne dla upraw bioenergetycznych.

Ogólnie rzecz biorąc, grunty marginalne znajdują się na skraju obszarów wykorzystywanych do celów rolniczych lub przemysłowych. Jednym z rodzajów gruntów, które stały się marginalne są lokacje porzucone przez działalność ludzi. Nieużytkowane grunty rolne, pastwiska i opuszczone kopalnie są najczęstszymi przykładami gruntów, które stały się marginalne.

10
FacebookTwitterPinterestEmail
Wiktor Halecki

dr inż. popularyzator wiedzy z ochrony środowiska, recenzent ponad 550 artykułów naukowych o międzynarodowym zasięgu. Jest autorem mikrobloga: Wiktor Halecki (@WiktorHalecki) / X (twitter.com)/, na którym przedstawia wyniki badań z własnych publikacji naukowych w przystępnej graficznej formie o różnorodnej tematyce z nauk przyrodniczych, w tym biologii, funkcjonowania błękitno-zielonej infrastruktury, modelów hydrologicznych, oceny skutków ekstremalnych zjawisk pogodowych na suszę rolniczą oraz prognozowania zmian klimatu. W Instytucie Technologiczno-Przyrodniczym Państwowym Instytucie Badawczym zajmuje się ekohydrologią i geoinformatyką.

poprzedni
Holenderskie miasto planuje wprowadzić zakaz reklamowania mięsa
następny
Ponad 412 tysięcy kg jedzenia ocalone dzięki aplikacji

Może Cię Zainteresować

Oszczędzamy wodę w sezonie jesiennym

Podczas urlopu dbaj o środowisko

Kranówka czy butelkowana – jaką wodę wybierasz?

Sztuczna inteligencja mocno wpływa na ekologiczny ślad wodny i zużycie...

Bezpieczeństwo energetyczne – fakty NIE mity

Czy w szaleństwie zakupowym jest miejsce na ekonomię cyrkularną?

Ostatnio dodane

  • Zwierzęce Oddziały Ratunkowe

    19 czerwca 2025
  • Renaturalizacja – słowo klucz dla polskich rzek

    12 czerwca 2025
  • Światowy Dzień Środowiska 2025: Natura nie marnuje swoich zasobów—zróbmy to samo z plastikiem!

    9 czerwca 2025
  • Eco Studio ELECTRO – SYSTEM w Płońsku

    9 czerwca 2025
  • Nagroda dla Gliwic

    9 czerwca 2025

Jesteśmy na:

Facebook Twitter Instagram Linkedin

O nas

EkoGuru to ambitna, niezależna inicjatywa mająca na celu wywarcie realnego wpływu na poprawę jakości środowiska naturalnego w Polsce, a pośrednio także na całej naszej planecie. Ten cel chcemy osiągnąć nie tylko poprzez rzetelną edukację, ale przede wszystkim dzięki skutecznemu motywowaniu wszystkich czytelników naszego portalu do praktycznego działania. Wychodzimy z założenia, że sama wiedza niewiele znaczy, jeżeli nie przekłada się na odpowiednie decyzje w życiu codziennym.

Popularne

  • 1

    Zamiast stawiać pasieki, ratujmy dzikie pszczoły

    20 maja 2021
  • 2

    „Betonoza” i „ogrodoza”, czyli kilka słów o klimacie miasta

    11 czerwca 2021
  • 3

    Drony zasieją drzewa

    3 lipca 2021
  • 4

    Ekolodzy przeciw budowie w Kaszubskim Parku Krajobrazowym

    22 listopada 2021

Śledź nas na Facebooku

Śledź nas na Facebooku

@2020 - All Right Reserved. EkoGuru.pl

EkoGuru – portal ekologiczny
  • O nas
  • Portal
    • Aktualności Świat
    • Aktualności Polska
  • Wyzwania
    • Zmiany Klimatu
    • Smog
    • Susza
    • Marnotrawstwo Żywności
    • Odpady
  • Rozwiazania
    • Fotowoltaika
    • Pompy Ciepła
    • Termomodernizacja
    • Audyt Energetyczny
    • Biogazownie
    • Kolektory słoneczne
    • Przydomowe Stacje Ładowania
    • Promienniki podczerwieni
    • Wykorzystanie wody deszczowej
    • Przydomowe elektrownie wiatrowe
    • Odzysk wody szarej
  • Baza Wiedzy
    • Wiedza Ogólna
    • Wiedza Praktyczna
    • Prawo
    • Ekopedia
  • Technologie
  • Kontakt
EkoGuru – portal ekologiczny
  • O nas
  • Portal
    • Aktualności Świat
    • Aktualności Polska
  • Wyzwania
    • Zmiany Klimatu
    • Smog
    • Susza
    • Marnotrawstwo Żywności
    • Odpady
  • Rozwiazania
    • Fotowoltaika
    • Pompy Ciepła
    • Termomodernizacja
    • Audyt Energetyczny
    • Biogazownie
    • Kolektory słoneczne
    • Przydomowe Stacje Ładowania
    • Promienniki podczerwieni
    • Wykorzystanie wody deszczowej
    • Przydomowe elektrownie wiatrowe
    • Odzysk wody szarej
  • Baza Wiedzy
    • Wiedza Ogólna
    • Wiedza Praktyczna
    • Prawo
    • Ekopedia
  • Technologie
  • Kontakt
@2020 - All Right Reserved. EkoGuru.pl

Przeczytaj Równieżx

Choinka w duchu less waste

Oszczędzamy wodę w sezonie jesiennym

Oswój tajemniczy, bezimienny gąszcz, a stanie...