Mieszkasz w mieście, nie masz ogródka działkowego czy nawet balkonu, a lubisz uprawiać kwiaty i warzywa – to mamy miejsce dla ciebie. Mniej więcej tak zachęcano mieszkańców czterdziestotysięcznego Mikołowa w województwie śląskim do stworzenia pierwszego w tym mieście ogrodu społecznego.
Czym są ogrody społeczne?
Ogrodnictwo miejskie przybiera różne formy, a jedną z nich są właśnie ogrody społeczne. Są one formą ogólnodostępnej miejskiej zieleni, nad którą pieczę z reguły sprawują członkowie określonej społeczności. Mogą to być mieszkańcy jakiegoś bloku, osiedla czy dzielnicy mieszkający zwykle w pobliżu takiego zielonego zakątka.
Ogrody społeczne powstają zarówno z inicjatywy grup nieformalnych sąsiedzkiego pospolitego ruszenia, ale też często ich tworzenie inspirowane jest przez samorząd lokalny, spółdzielnie mieszkaniowe, kluby seniorów czy organizacje pozarządowe. W przypadku mikołowskiego ogrodu społecznego powstał on na tyłach budynku skupiającego działające w tym mieście NGO-sy (organizacje pozarządowe) przy wydatnej pomocy pracowników Śląskiego Ogrodu Botanicznego.
Na ogół tworzone są na miejskich gruntach – często nieużytkach, obszarach zdegradowanych, zaniedbanych i niezagospodarowanych. Finansowanie ogrodu wspólnotowego uzależnione jest od jego inicjatorów – fundusze na utrzymanie zielonego zakątka mogą pochodzić ze składek członków, zbiórek publicznych, budżetu organizacji, programów lokalnych czy konkursów. Zasady ich użytkowania są uregulowane na mocy specjalnych regulaminów, umów lub deklaracji członkowskich.
Zwykle poza grządkami na kwiaty i warzywa, jeśli jest miejsce, sadzone są także drzewka i krzewy owocowe, czasem zdarzają się też namioty foliowe i szklarnie. Poza uprawami zwykle mamy wyodrębnioną strefę edukacyjną czy rekreacyjną. Miejskie ogrody wzbogacają często budki lęgowe i karmniki dla ptaków, hotele dla owadów czy kompostowniki. Nie może zabraknąć także małej architektury takiej jak: stoły, krzesła, hamaki, ławki czy piec do wspólnego przyrządzania potraw. Chodzi bowiem nie tylko o uprawę roślin, ale też o wspólne spędzanie czasu, bowiem te zielone oazy są miejscem integracji lokalnych społeczności.
Gdzie powstały ogrody społeczne?
Ogrody Społeczne to ogólnoświatowy trend i w miastach stają się one coraz bardziej popularne. Wśród polskich miast gdzie już powstały takie ogrody można wymienić m.in Kraków, tu do tej pory utworzono ich przynajmniej dziesięć, m. in.: Ogród Społeczny Macierzanki, Klinówka czy Stacja Wisła w dzielnicy Podgórze.
Łódź chwali się wyznaczeniem 15 takich lokalizacji oraz dotacją dla mieszkańców na założenie własnych ogródków społecznych w wysokości dwóch tysięcy złotych na jeden ogród.
W gdańskiej dzielnicy Siedlce stworzenie ogrodu społecznego zainicjowali w ubiegłym roku animatorzy Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie, angażując w te prace mieszkańców placówki dla osób w kryzysie bezdomności. Nie jest on jedynym ogrodem tego typu w tym mieście, wcześniej bowiem stworzono podobne miejsce w Dolnym Mieście obok Centrum Aktywizacji i Integracji Społecznej Mrowisko.
Katowice by zachęcić mieszkańców stworzyły program „Zróbmy Sobie Grządki” czego efektem są cztery ogrody społeczne. Ich przygotowaniem zajęła się grupa Miastoogród z Fundacji Bobrowe Żeremia, a zaczęły powstawać w 2021 roku.