5 czerwca 2025 roku, w Światowy Dzień Środowiska—święto ustanowione przez ONZ dla upamiętnienia powołania do życia Programu Narodów Zjednoczonych ds. Środowiska (UNEP)—społeczność międzynarodowa po raz kolejny zjednoczyła się wokół jednego z najpilniejszych wyzwań ekologicznych naszych czasów: zanieczyszczenia środowiska tworzywami sztucznymi.
Tego dnia na całym świecie odbyły się wydarzenia przypominające o rosnącym kryzysie związanym z plastikiem—materiałem, który przez dekady przynosił ludzkości liczne korzyści, a dziś staje się zagrożeniem dla planety i ludzkiego zdrowia. Zanieczyszczenie plastikiem dosłownie przenika każdy zakątek Ziemi: od Rowu Mariańskiego po Mount Everest, od oceanów po gleby uprawne, od łańcuchów pokarmowych po ludzkie ciała.
Produkcja plastiku opiera się na paliwach kopalnych i odpowiada za emisje gazów cieplarnianych. Mikroplastik obecny w glebie osłabia jej zdolność do retencji wody i utrudnia fotosyntezę, stanowiąc cichą, ale dramatyczną presję na produkcję rolną i bezpieczeństwo żywnościowe. To problem, którego nie rozwiąże sam recykling: zaledwie 9% plastiku na świecie jest rzeczywiście przetwarzane. Potrzebujemy systemowej zmiany.
Dlatego w tym roku UNEP przypomina: rozwiązania są dostępne, a czas, aby działać jest teraz. Nadzieję daje trwający proces opracowywania globalnego traktatu ONZ w sprawie zakończenia zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi, którego negocjacje osiągnęły właśnie punkt krytyczny. Kolejna i kluczowa sesja (INC-5.2) odbędzie się już w sierpniu w Genewie. Mamy szansę na historyczny przełom.
Warszawska konferencja: głos w globalnym dialogu
W Polsce również nie zabrakło inicjatyw, które tego dnia włączyły się w światowy dialog. W ramach obchodów Światowego Dnia Środowiska 2025, w Warszawie odbyła się konferencja „Zamykamy obieg, otwieramy przyszłość”, zorganizowana przez UNEP/GRID-Warszawa. Wydarzenie zgromadziło przedstawicieli administracji publicznej, biznesu, świata nauki i organizacji społecznych—wszystkich tych, którzy dziś wspólnie budują przyszłość wolną od zanieczyszczenia plastikiem.
Konferencję otworzyła Maria Andrzejewska, dyrektor generalna UNEP/GRID-Warszawa, podkreślając, że prawdziwa zmiana zaczyna się od zintegrowanego podejścia obejmującego cały łańcuch wartości tworzyw sztucznych—od projektowania, przez produkcję i użytkowanie, aż po recykling i ponowne wykorzystanie, włączając w ten proces finansowanie i polityki. „Nie chodzi tylko o to, by „nie szkodzić”—ale by aktywnie tworzyć lepsze alternatywy, które są bardziej opłacalne w dłuższej perspektywie” i dodała, że “każdy zamknięty obieg to otwarta droga do przyszłości, w której technologia służy planecie, a nie ją obciąża”.
Gospodarka o obiegu zamkniętym—droga naprzód
Podczas konferencji eksperci i uczestnicy dyskutowali o realnych rozwiązaniach problemu zanieczyszczenia plastikiem—od innowacyjnych technologii, przez nowe modele biznesowe, po lokalne inicjatywy edukacyjne i systemowe zmiany prawne.
W centrum uwagi znalazła się gospodarka o obiegu zamkniętym, w której plastik przestaje być odpadem, a staje się cennym zasobem—projektowanym z myślą o ponownym użyciu i recyklingu. Według analiz UNEP, kompleksowe wdrożenie takiego modelu mogłoby zmniejszyć ilość plastiku trafiającego do oceanów o ponad 80% i zaoszczędzić globalnym gospodarkom nawet 70 miliardów dolarów do 2040 roku.
Globalny traktat—historyczna szansa
Zgromadzeni w Warszawie eksperci przypomnieli, że obecny moment to punkt zwrotny: jesteśmy o krok od ustanowienia pierwszego w historii globalnego, prawnie wiążącego traktatu ONZ dotyczącego plastiku. Prace nad dokumentem rozpoczęły się w 2022 roku, a sierpniowa sesja w Genewie może przynieść ostateczny przełom.
W specjalnym przesłaniu z okazji Światowego Dnia Środowiska Sekretarz Generalny ONZ, António Guterres zaapalował „Zanieczyszczenie plastikiem dusi naszą planetę (…) A jednak rodzi się ruch na rzecz pilnych zmian. Za dwa miesiące państwa spotkają się, aby dopracować nowy globalny traktat. Wzywam negocjatorów, aby powrócili do rozmów z determinacją, by znaleźć wspólną drogę mimo różnic i wypracować traktat, którego potrzebuje nasz świat.”
Przyszłość jest w naszych rękach
Podczas konferencji głos zabrał Ignacy Niemczycki, minister w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Podkreślił, że polityki środowiskowe muszą być zrozumiałe dla obywateli i nie mogą nadmiernie obciążać przedsiębiorstw. Zwrócił uwagę na potrzebę komunikowania korzyści płynących z działań na rzecz klimatu i środowiska, wskazując na niedawne uproszczenia przepisów CSRD jako przykład pozytywnego kierunku. Zauważył też, że zamykanie obiegu to nie tylko wyzwanie środowiskowe, lecz również szansa gospodarcza—zwłaszcza dla Europy, która może zbudować wokół tego silny business case.
Obchody Światowego Dnia Środowiska przypominają: każdy z nas odgrywa rolę w tym procesie. Razem możemy zamknąć obieg plastiku i otworzyć się na przyszłość, w której ludzie i planeta żyją w równowadze. Nagrody za wyeliminowanie zanieczyszczenia plastikiem będą ogromne: zdrowsi ludzie i ekosystemy, większa odporność na skutki zmiany klimatu i silniejsze gospodarki. Globalny traktat będzie dla nas szansą na zakończenie zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi i ochronę ludzi i środowiska ich życia. „Zanieczyszczenie plastikiem dusi naszą planetę”—czas to zakończyć. Razem możemy to zrobić.
O UNEP/GRID-Warszawa
Od 1991 roku UNEP/GRID-Warszawa realizuje w Polsce misję Programu Narodów Zjednoczonych ds. Środowiska (UNEP), działając na rzecz zrównoważonego rozwoju. Wspiera właściwe zarządzanie środowiskiem i ochronę różnorodności biologicznej. Propaguje postawę odpowiedzialności za środowisko w społeczeństwie i w biznesie. Specjalizuje się w pozyskiwaniu, przetwarzaniu i udostępnianiu informacji o środowisku oraz upowszechnianiu zastosowań nowoczesnych technologii informacyjnych, w tym systemów informacji geograficznej (GIS) i technologii satelitarnych.
UNEP/GRID-Warszawa zostało ustanowione w 1991 roku na mocy porozumienia zawartego pomiędzy Programem ONZ ds. Środowiska (UN Environment Programme, UNEP) a Rządem Polskim. Działa jako jeden z kilku ośrodków globalnej sieci GRID (Global Resource Information Database— światowa baza danych o zasobach Ziemi) utworzonej przez UNEP w celu wzmocnienia efektywnego zarządzania zasobami środowiska. Swoje działania realizuje we współpracy z organizacjami i instytucjami krajowymi oraz zagranicznymi. Jest partnerem jednostek samorządowych, oświatowych oraz firm wdrażających politykę społecznej odpowiedzialności biznesu.
UNEP/GRID-Warszawa działa w strukturze Narodowej Fundacji Ochrony Środowiska, która jest organizacją pozarządową.
Więcej informacji: www.gridw.pl
