„Pospieszne i niespodziewane zawieszenie najpopularniejszego w Polsce programu do walki z niską emisją jest szkodliwe zarówno dla mieszkańców gmin, jak i dla sektora mikro oraz małych przedsiębiorstw” – to fragment apelu przygotowanego przez Zarząd Związku Miast Polskich.
Dokument to odpowiedź na zawieszeniem realizacji Programu „Czyste Powietrze” przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, które odbyło się 28 listopada 2024 r. o godzinie 14:00 bez żadnego uprzedzenia i okresu dostosowania.
Autorzy apelu wskazują także na fakt, iż zawieszenie tego programu, to problem dla osób, które rozpoczęli realizację inwestycji. „Nie dość, że nie mogą uzyskać wsparcia finansowego, to jeszcze nie mają pewności, kiedy zostanie ono ponownie uruchomione. Wstrzymanie Programu godzi również w interesy małych przedsiębiorców, których jednym ze źródeł dochodu była obsługa mieszkańców przy składaniu wniosków do Programu. Jednak najbardziej odczują to Polki i Polacy, gdyż główną misją Programu była poprawa jakości powietrza, którym wszyscy oddychamy.
Samorządowcy wskazują, że Zmiany w Programie są potrzebne, jednak ich wprowadzanie nie powinno być związane z radykalnym jego zawieszeniem.
Poza ZMP podobne stanowisko przygotował: Śląski Związek Gmin i Powiatów, Federacja Regionalnych Związków Gmin i Powiatów RP, Stowarzyszenie Metropolia Krakowska, Rada Miasta Krakowa oraz liczni włodarze miast i gmin. Łącznie to ponad tysiąc samorządów, które zwracają uwagę na wywołaną wśród mieszkańców dezorientację i wskazują na konieczność natychmiastowego wznowienia programu.
Zgodnie z danymi Polskiego Alarmu Smogowego 4419 to aktualna tygodniowa liczba składanych wniosków, przy 4187 jako średniej liczbie wniosków składana tygodniowo w 2023 r.
Polski Alarm Smogowy jest jedną z kilkudziesięciu organizacji m.in. Greenpeace, WWF, Fundacja Instrat, Fundacja Instytut Reform, Fundacja Frank Bold, ClientEarth Prawnicy Dla Ziemi, które podpisały apel do Premiera Donalda Tuska o niezwłoczne przywrócenie naboru wniosków do programu “Czyste Powietrze”. Sygnatariusze apelu podkreślają wpływ programu “Czyste Powietrze” na zdrowie i życie mieszkańców i mieszkanek. Pełne wdrożenie programu „Czyste Powietrze” – poprzez wymianę „kopciuchów” oraz ocieplenie domów – pozwoliłoby zmniejszyć liczbę przedwczesnych zgonów z powodu zanieczyszczenia powietrza o około 21 000 rocznie.
Podobnie jak samorządowcy również NGO wskazują na potrzebę zmian w tym programie, co ma wyeliminować nadużycia w nim.
Główne ich postulaty to:
Wprowadzenie zmian ograniczających nadużycia w grupie kwalifikującej się do najwyższych dotacji, rozwiązujących problemy takie, jak zawyżanie cen przez wykonawców, przepisywanie domów na uboższych krewnych czy zaniżanie dochodów z działalności gospodarczej – ten postulat można było i nadal można wprowadzić w przeciągu dwóch tygodni, bez konieczności zawieszania Programu i paraliżowania antysmogowych wysiłków większości gmin w Polsce.
Zaplanowanie kolejnych reform, których celem będzie znaczące ograniczenie biurokracji oraz przyspieszenie procesu obsługi beneficjentów, ponieważ obecnie czekają oni miesiącami na rozliczenie wniosku.
Większe wsparcie w ramach programu efektywności energetycznej, tak aby inwestycje dotowane w ramach programu w maksymalny sposób przyczyniały się do obniżenia rachunków za ogrzewanie.
Objęcie szczególną opieką osób najuboższych. Potrzebne jest uruchomienie ogólnokrajowego systemu włączającego pomoc społeczną w te działania, tak aby osoby uboższe i mniej zaradne uzyskały bezstronną pomoc w przeprowadzeniu inwestycji w wymianę kopcących źródeł ciepła na nowoczesne źródła ogrzewania oraz ocieplenie domu. Osoby te nie mogą być pozostawione bez pomocy.
Zapewnienie ciągłego finansowania dla Programu i wskazanie z jakich źródeł będzie on zasilany. Jest to element niezbędny, aby odbudować zaufanie społeczne do instytucji państwowych. Ogłoszenie planu wieloletniego finansowania zapewni obywatelom poczucie bezpieczeństwa, którego zostali pozbawieni w ostatnich dniach. Z tego samego powodu apelujemy o zachowanie ciągłego naboru do programu.
“Czyste Powietrze” to największy program modernizacyjny przeznaczony dla mieszkańców naszego kraju. Do tej pory wnioski o dotacje z tego programy przyjmowane były w prawie w 2,5 tysiąca gminach w Polsce. Dzięki udzielanemu wsparciu na ocieplenie domu i wymiany tzw. kopciuchów na nowoczesne ogrzewanie znacznie poprawiła się jakość powietrza.
Źródła: Związek Miast Polskich, Polski Alarm Smogowy
