Kto chroni bezpieczeństwa w naszych lasach? Na tak postawione pytanie można znaleźć kilka odpowiedzi. Na pewno na pierwszym miejscu należy wskazać Straż Leśną, czyli organ pomocniczy terenowej Służby Leśnej powołany do zwalczania przestępstw i wykroczeń zaliczanych do szkodnictwa leśnego (bezprawne korzystanie z lasu, kłusownictwo, kradzież drewna z lasu państwowego, kradzież lub zniszczenie mienia nadleśnictwa).
Jest to więc jednostka w strukturach Lasów Państwowych, a kierujący tą formacją główny inspektor jest podporządkowany dyrektorowi generalnemu Lasów Państwowych. Poza nią jest jednak szereg innych służb i organizacji, które zajmują się ochroną przyrody. Do 2001 roku była nią chociażby Straż Ochrony Przyrody czyli społeczna organizacja skupiającej członków Ligi Ochrony Przyrody, Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, Polskiego Związku Łowieckiego i Polskiego Związku Wędkarskiego. Obecnie mamy inne czyli poza Państwową Straż Rybacką, Społeczną Straż Rybacką, Straż Łowiecką, Straż Parków Narodowych, Straż Ochrony Przyrody. Niektóre mają charakter zawodowy, inne bardziej ochotniczy.
Ich mnogość sprawia, że już kilka lat temu powstał pomysł powołania jednej straży w miejsce kilku obecnych. Taką wniosek złożyło już w 2003 roku kilku parlamentarzystów wskazując, że sprzyjałoby to integracji działań i poprawiło skuteczność czego efektem miałoby być podnieść poziom ochrony zasobów przyrodniczych.
Teraz pomysł powraca, ale w trochę innej formie, bowiem o ile we wniosku z 2003 roku chodziło o integrację służb publicznych i zawodowych, o tyle obecnie mówi się raczej o społecznej kontroli lasów i powołaniu Społecznej Straży Leśnej. Petycję w tej sprawie złożył Stowarzyszenie Służba Ochrony Lasów. W dokumencie tym autorzy proponują, aby formacja ta powoływana była przez Rady Powiatów na wniosek organizacji pozarządowych lub grup obywateli, działałaby pod nadzorem Straży Leśnej we współpracy z organizacjami społecznymi. Jak piszą „SSL monitorowałaby stan lasów, zgłaszała przypadki nielegalnej wycinki, kłusownictwa oraz innych przestępstw, edukowała lokalne społeczności oraz interweniowała w przypadku naruszeń przepisów”. Autorzy petycji wskazują, że podobne organizacje działają m.in. w Niemczech „Freiwillige Naturschutzwacht” „Naturvårdsverket” w Szwecji oraz „Community Forest Watch” w Kanadzie.
„W Polsce Społeczna Straż Rybacka (SSR) stanowi przykład skutecznego modelu ochrony przyrody, działając na zasadzie wolontariatu. SSR monitoruje zbiorniki wodne, zgłasza kłusownictwo i prowadzi edukację ekologiczną. Podobne działania SSL mogłyby znacząco poprawić nadzór nad terenami leśnymi. Statystyki pokazują potrzebę wzmocnienia nadzoru nad polskimi lasami. Raport NIK z 2019 roku wykazuje wzrost przypadków nielegalnej wycinki drzew. W 2020 roku Straż Leśna ujawniła prawie 10 tysięcy naruszeń przepisów ochrony przyrody. Powołanie SSL mogłoby zwiększyć skuteczność nadzoru i ochrony lasów” – piszą w tym dokumencie. Powołując się również na zapisy Dyrektywy Siedliskowej i Ptasiej oraz Strategia UE na rzecz bioróżnorodności 2030 jako wskazujących na potrzebę tworzenia takich organizacji.
„Powołanie SSL przyniesie liczne korzyści, takie jak zwiększenie skuteczności ochrony lasów, aktywizacja społeczeństwa oraz promocja postaw proekologicznych. Wzory z innych krajów pokazują, że angażowanie obywateli w ochronę przyrody jest możliwe i niezbędne. Apelujemy do Senatu o podjęcie inicjatywy ustawodawczej mającej na celu powołanie Społecznej Straży Leśnej poprzez odpowiednią nowelizację ustawy o lasach” – konkludują autorzy.
Pomysł powołania społecznej straży, która pomoże w ochronie cennych lasów wspierają również organizacje ekologiczne m.in. Pracownia na rzecz Wszystkich Istot, która już teraz organizuje szkolenia oraz treningi aktywistyczne związane z ochroną przyrody.
