Opracowanie planów adaptacji do zmian klimatu w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców to nowatorski projekt Ministerstwa Środowiska, którego głównym celem jest ocena wrażliwości na zmiany klimatu 44 największych polskich miast i zaplanowanie działań adaptacyjnych. Obecnie przygotowywane są zmiany w prawie, które obligować będą do sporządzenia takiego dokumentu wszystkie miasta powyżej 20 tysięcy mieszkańców.
Po co nam to?
Zmiany klimatyczne są faktem i trzeba się do nich przygotować, szczególnie w miastach, które coraz częściej nawiedzane są przez ekstremalne zjawiska pogodowe, jak pustoszące powodzie błyskawiczne czy też bardzo wysokie temperatury. W miastach również koncentrują się najpilniejsze współcześnie wyzwania, począwszy od niedoboru wody i złej jakości powietrza, po zawirowania gospodarcze czy społeczne. Dlatego też koniecznością stało się wypracowanie strategii przystosowującej miasta do zmieniającego się klimatu. Zwykle dokumenty takie zawierają poza informacjami dotyczącymi uwarunkowań przyrodniczych, przestrzennych, demograficznych i potencjału ekonomicznego danej społeczności, ocenę wrażliwości danego miasta na zmiany klimatu, a także wskazują na ryzyka i szanse wynikające ze zmian klimatu. Strategia uwzględnia również szereg działań, które należy przedsięwziąć z podziałem na lata i źródła finansowania. Jednak każdy taki dokument ma swoją lokalną specyfikę, a jego przyjęcie winno zostać poprzedzone konsultacjami społecznymi, bowiem jego wdrożenie realnie zmienia codzienność mieszkańców, wpływa na ich bezpieczeństwo i komfort życia.
Realizacja polityki adaptacyjnej do zmian klimatu na obszarach państw członkowskich Unii Europejskiej następuje poprzez „Strategię adaptacji do zmian klimatu Unii Europejskiej” z 13 kwietnia 2013 r. Realizacja Strategii na szczeblu lokalnym odbywa się za pomocą miejskich planów adaptacji. Na szczeblu krajowym opracowano „Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 (SPA2020)”. Dokument został opracowany przez Ministerstwo Środowiska i przyjęty przez rząd w październiku 2013 roku. Obecnie przygotowywane są kolejne zmiany, tym razem w konkretnych ustawach między innymi o samorządzie gminnym i wojewódzkim, planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym czy też w prawie Ochrony Środowiska, które mają pomóc samorządom w stworzeniu takich strategii.
Niektórzy już mają
Niezależnie od trwających prac legislacyjnych, niektóre samorządy już opracowały taką strategię. Władze Poznania już w 2015 roku podpisały porozumienie z Ministrem Środowiska dotyczące opracowania miejskiego planu adaptacji do zmian klimatu. W 2020 roku miasto Kostrzyn przygotowało „Plan Adaptacji do Zmian Klimatu Miasta Kostrzyn do roku 2030”. W podsumowaniu liczącego ponad 60 stron opracowania wskazano, iż spełnia ono, nie tylko funkcję dokumentu strategicznego, bowiem jego zadaniem jest także poszerzanie wiedzy i świadomości zaangażowanych podmiotów, interesariuszy i mieszkańców.
Do grona miast, które w ostatnim czasie sporządziły plan adaptacji do zmian klimatu dołączył Konin. Prace nad nim obejmowały przygotowanie i przeprowadzenie spotkań konsultacyjnych w trakcie których sami mieszkańcy zgłosili kilka pomysłów. Do najciekawszych należy zaliczyć pomysł zastosowania inteligentnego oświetlenia dróg, chodników i ścieżek rowerowych (gaszenie lamp gdy nie ma ruchu), lokalizacja stacji meteorologicznej na terenie miasta, warsztaty edukacyjne dla mieszkańców zaliczanych do grup ryzyka, czy wybór i realizacja działań adaptacyjnych w ramach budżetu obywatelskiego.
Inwestycje w zieloną i niebieską infrastrukturę
Jeśli chodzi o zamierzenia związane z inwestycjami w zieloną infrastrukturę, które samorząd Konina planuje realizować można wskazać tworzenie zielonych ścian, dachów i przystanków, zakładanie ogrodów deszczowych, parków kieszonkowych, łąk kwietnych, pasaży roślinnych. Co do tzw. niebieskiej infrastruktury wymienić można tworzenie powierzchni przepuszczalnej utwardzonej, zakładanie stawów hydrofitowych, fontann z retencją i placu wodnego.
„Zaproponowane opcje adaptacji dotyczą działań prowadzonych na terenie całego miasta lub inwestycji już przygotowanych częściowo do realizacji. Działania adaptacyjne będą prowadzone w pierwszej kolejności na terenach najbardziej narażonych na odczuwanie negatywnych skutków zmian klimatu oraz zamieszkałych przez mieszkańców należących do grup ryzyka (centrum miasta oraz osiedla z wysoką zabudową mieszkaniową)” – przyznaje Joanna Krause-Szałaj, specjalista z Wydziału Ochrony Środowiska Urzędu Miejskiego w Koninie.
Amfiteatr z instalacją fotowoltaiczną
Wśród najciekawszych przedsięwzięć wymienić można budowę elementów małej retencji (w tym podziemnych oraz otwartych zbiorników retencyjnych na wody opadowe i roztopowe), realizację nowego placu dla autobusów o podłożu przepuszczającym wody opadowe czy zatrzymywanie wody w małej infrastrukturze ze zbiornikami retencyjnymi. Stworzone mają zostać także zielone korytarze miejskie (w ramach projektu „Zielone korytarze miejskie – klimatyczne przebudzenie w Koninie”). W planach jest również realizacja zielonego i pasywnego Amfiteatru wraz z instalacją paneli fotowoltaicznych, renowacja historycznego Parku im. Chopina oraz przebudowa wyspy Pociejewo – ekologiczny salon miasta. Wśród pozostałych przedsięwzięć ma znaleźć się jeszcze budowa ogrodzenia w formie ściany zielonej (roślinność pochłaniająca zanieczyszczenia) wokół zajezdni autobusowej, zadaszenie nad autobusy z paneli fotowoltaicznych, dachy zielone na budynkach zlokalizowanych w zajezdni autobusowej, wybudowanie ogrodu deszczowego, zakup autobusów elektrycznych i wodorowych oraz tworzenie zielonych terenów przy szkołach w ramach projektu – „Eko-szkoła. Let’s be ecofriendly”, a zestaw ten nie wyczerpuje wszystkich planowanych do realizacji zadań.
